"Profesor" Charlotte Brontë

"Pierwsza powieść Charlotte Brontë, wydana w Anglii dopiero po śmierci autorki.

Głównym bohaterem i narratorem jest ambitny młody mężczyzna, który wszystko, do czego doszedł, zawdzięcza jedynie własnej pracy.
William Crimsworth odrzuca swe arystokratyczne dziedzictwo i wyrusza do Brukseli, by tam znaleźć szczęście. Zostaje nauczycielem języka angielskiego w szkole z internatem dla młodych panien. W książce tej znajdziemy wątki autobiograficzne. Charlotte Brontë, podobnie jak jej bohater William, uczyła angielskiego w szkole w Brukseli. I podobnie jak on doświadczała miłości. Jednak jej obiektem był żonaty właściciel szkoły, co nie mogło zakończyć się happy endem.

Niezwykła opowieść o miłości a zarazem krytyka relacji damsko-męskich, które w epoce wiktoriańskiej niejednokrotnie sprowadzały się do walki o dominację. Pytanie tylko, czy tak wiele do dziś się zmieniło?"

Z klasyką literatury angielskiej w zasadzie bywa tak, że albo się ją uwielbia albo nie. Niemniej myślę, że w przypadku nazwiska Brontë spotkamy więcej entuzjastów niż przeciwników. I szalenie mnie to cieszy, bo sama należę do grupy osób, które kochają literaturę XIX wieku. Muszę jednak podkreślić, że miłość potrafi być ślepa i czasem z trudem przychodzi nam obiektywne ocenianie danej lektury, ba! uważa się nawet, że nie wypada powiedzieć złego słowa o "klasyku"! Takie oraz inne przemyślenia nasunęły mi się po lekturze Profesora, debiutanckiej powieści Charlotte Brontë, najstarszej z sióstr-pisarek.

Profesor to opowieść o młodym, ambitnym mężczyźnie, który pragnie odnaleźć swoje miejsce w świecie. William Crimsworth, główny bohater i narrator, postanawia zerwać kontakty z arystokratycznymi korzeniami i wyrusza w podróż do brata, który może mu pomóc znaleźć dobrą pracę i jednocześnie przyjąć go do rodziny, z którą William nie miał do tej pory styczności. Ale okazuje się, że jego nadzieje były płonne – brat wcale nie zamierza przyjmować ubogiego krewnego pod swój dach, co więcej – okazuje się być człowiekiem okrutnym i niesprawiedliwie osądzającym naszego bohatera. Kiedy więc Williamowi udaje się (nie bez pomocy pewnego przyjaciela) wyrwać spod jarzma krewnego, pozostaje mu jedno wyjście – wyjazd. Miejscem, do którego się skieruje, będzie Bruksela. To tam młody mężczyzna rozpocznie nowe życie. To tam odnajdzie swoje miejsce, a może nawet miłość...

Profesor – według biografii Charlotte – opiera się w pewnym stopniu na przeżyciach samej autorki, bowiem młoda Charlotte niegdyś zakochała się we własnym nauczycielu i jednocześnie dyrektorze szkoły z internatem, w której uczyła się i pracowała. Ponadto możemy w jej historii odnaleźć podobieństwa do historii jej młodszej siostry Anne, która w powieści Agnes Grey podjęła podobny temat, z tą różnicą, że przedstawiony oczami kobiety. I właśnie to narrator będzie główną cechą odróżniająca obie te powieści. Charlotte podjęła się niełatwego zadania „wejścia” w umysł mężczyzny i przedstawienia wydarzeń jego oczami. Zważywszy na pozycję społeczną kobiety tamtych czasów, a w tym różnice światopoglądowe i walkę płci, jest to dosyć niespotykane i bardzo oryginalne. I choć doceniam ten zamysł i wykonanie, to jednak przyznaję z ręką na sercu, że momentami narracja Williama mnie nużyła, a w dodatku zupełnie do mnie nie przemawiała, podobnie jak i jego osobowość – nierzadko bowiem miałam wrażenie, jakoby William czuł się lepszym od innych. Poza tym na tyle, na ile mogę to ocenić kobiecym okiem, bywały chwile, kiedy jego sposób opowiadania wydawał mi się mało męski. Lecz tak naprawdę cóż mogę wiedzieć o angielskich gentlemanach?

Natomiast język powieści to całkowite mistrzostwo i jednocześnie element, który w moich oczach ratuje historię. Charlotte jest mistrzynią w tworzeniu pięknych opisów, barwnych dialogów oraz klimatu typowego dla czasów, w których żyła. Dlatego pomimo faktu, iż narrator nie okazał się dla mnie bohaterem nadzwyczaj interesującym, to i tak książkę przeczytałam z przyjemnością – przede wszystkim dla owego języka. Drugim interesującym elementem jest mnogość francuskich zwrotów, które poznajemy zwłaszcza w drugiej połowie powieści – początkowo troszkę mnie to irytowało, a później z ciekawości zaczęłam się zastanawiać, jak wymawiać poszczególne słowa (nie znam francuskiego, pardon) – narodziła się we mnie nadzieja, że może nawet się czegoś nauczę!

„- Skoro jednak nie ucieka pan przed policją, przed kimże innym pan ucieka? Przed diabłem?

- Przeciwnie, wyszedłem mu na spotkanie.”*

Profesor to powieść oryginalna i na pewno warta poznania, choć niepozbawiona wad. Fabuła nie jest szalenie dynamiczna, ale to nie zmienia faktu, że dzięki pięknemu językowi i doskonałemu przedstawieniu realiów życia w XIX wieku, przez Profesora się po prostu płynie – lekko i w miarę przyjemnie. Myślę więc, że jest to powieść idealna dla fanów twórczości Charlotte Brontë jak i wszystkich tych osób, które po prostu uwielbiają klimat XIX wieku, nie tylko w Anglii. Niespotykane miejsce, sztywne konwenanse, bohater o arystokratycznych korzeniach i intrygujące, nieco nieśmiałe oblicze miłości – to elementy, które mogą zaintrygować niejedną osobę. Myślę także, że piękne wydanie książki jeszcze bardziej podnosi wartość debiutanckiego dzieła najstarszej siostry Brontë. Dla mnie to była ciekawa przygoda, choć niestety nie do końca porywająca, spodziewałam się bowiem wielkich uniesień i bohatera, którego mogłabym w skrytości serca pokochać. Mimo to jednak daję ocenę 4/6 i pragnę podkreślić, że z przyjemnością sięgnę po inne powieści Charlotte!

Original: The Professor

Wydawca: Wydawnictwo MG

Data wydania: 3.10.2012

* cytat str. 35

Za powieść serdecznie dziękuję Wydawnictwu MG! :)